Henryk Sławik to urodzony w 1894 roku polski dziennikarz, powstaniec śląski, działacz Polskiej Partii Socjalistycznej. Nazywany jest „bohaterem trzech narodów” – polskiego, węgierskiego i żydowskiego. 17 września 1939 roku dotarł na Węgry jako jeden z ponad stu tysięcy polskich uchodźców. Zmierzał do Francji, gdzie służyłby zapewne w tworzonej przez gen. Władysława Sikorskiego Armii Polskiej. Jednak podczas pobytu w obozie przejściowym pod Miszkolcem poznał Józsefa Antalla seniora.
József Antall senior był pracownikiem resortu spraw wewnętrznych, a jego zadanie polegało na zorganizowaniu rządowej struktury opieki nad uchodźcami. Spodobało mu się wygłoszone przez Sławika, w płynnym niemieckim, przemówienie w imieniu uciekinierów. Zaproponował mu więc pracę w Budapeszcie, której celem było stworzenie organizacji, mającej na celu łączność pomiędzy Polakami na Węgrzech a węgierskimi władzami.
Wspólnie powołali do życia Komitet Obywatelski do Spraw Opieki nad Polskimi Uchodźcami na Węgrzech, gdzie zajmowano się m.in. zapewnieniem opieki medycznej, edukacyjnej Polakomprzebywającym w kraju bratanków.
Dzięki ich pracy, na Węgry udało się sprowadzić około 120 tysięcy polskich obywateli. Szczególny nacisk kładli na pomoc polskim Żydom. Wypracowali sposób na przerabianie ich dokumentów w taki sposób, by zamieniać ich imiona i nazwiska na typowo polskie. Udało im się uratować w ten sposób około 12-15 tysięcy Żydów.
W 1943 Sławik i Antall powołali do życia sierociniec dla polskich dzieci w miejscowości Vác. Nazywano go „sierocińcem dzieci polskich oficerów”, uczono dzieci modlitw, w każdą niedzielą uczestniczyły we mszy świętej. Nikt nawet nie podejrzewał, że mieszkają tam dzieci… żydowskie, którym dzięki temu kamuflażowi uratowano życie.
Niestety, w 1944 roku Sławik został aresztowany przez gestapo, po tym jak ukrywał się przez kilka miesięcy. Pomimo brutalnego śledztwa, Polak nie powiedział niczego na temat udziału Antalla w swojej konspiracyjnej działalności, a całą odpowiedzialność wziął na siebie. 25 lub 26 sierpnia 1944 został zamordowany w niemieckim obozie koncentracyjnym w Mauthausen. To dzięki jego postawie József Antall senior przeżył wojnę.
Henryk Sławik został pośmiertnie odznaczony Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski przez prezydenta Aleksandra Kwaśniewskiego (w 2004 roku) oraz Orderem Orła Białego przez prezydenta Lecha Kaczyńskiego (w 2010 roku), a także najwyższym izraelskim odznaczeniem – Sprawiedliwy wśród Narodów Świata.
Henryk Zvi Zimmermann, żydowski działacz syjonistyczny, powiedział kiedyś: „Ja nie rozumiem Polaków. Mają takiego bohatera, a się nim nie chwalą”. Na szczęście pamięć o polskich i węgierskich bohaterach została wreszcie upamiętniona i coraz więcej ludzi poznaje historię tak heroicznej postaci, jak Henryk Sławik.
*
Artykuł ukazał się pierwotnie na portalu Katedry Hungarystyki Uniwersytetu Warszawskiego Magyazyn.pl.
Publikacja na portalu PolakWegier.pl za zgodą autora.
Zdjęcie główne: unknown-anonymous – Centralne Archiwum Wojskowe, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=52094613
