Péter Aranyi
Znaczki pocztowe przechowywane z wielką starannością czasem mówią dużo więcej niż książki historyczne. Tak to jest również z węgierskimi znaczkami pocztowymi, które informują współczesnych o kluczowych wydarzeniach minionych epok. Nasz przegląd – oczywiście nie dając całościowego obrazu – skupia się na najciekawszych egzemplarzach. Oto wybór najbardziej interesujących znaczków węgierskich XX wieku.
Obecnie ma więcej niż sto lat znaczek, który został wydany ze szczególnej okazji, mianowicie na cześć wystawy wojskowej arcyksięcia i pułkownika Józefa, o wartości 1 korony, o czym świadczy nadruk. Znaczek miał dwa nominały: 10 i 15 fillerów i przedstawiał chłopów z kosą w ręku. Znaczki można było kupić tylko w roku 1917, na Wyspie Małgorzaty w Budapeszcie, na cześć Józefa Habsburga, który rok później został namiestnikem Królestwa Węgierskiego, a potem w 1919 gubernatorem Węgierskiej Rzeczpospolitej Ludowej. Znaczki, które w rzeczywistości miały wartość 1 korony, stały się bardzo popularne, bywali ludzie, którzy zakupili kilkadziesiąt tysięcy egzemplarzy. Dochód ze sprzedaży szedł mianowicie na pomóc Transylwanii, która ucierpiała podczas wojny. Później zostały wydane również znaczki o nominale 3 i 5 fillerów, z dodrukiem „Rzeczpospolita”.
W 1932 została wydana seria znaczków na cześć patronki Węgier, pt. Patrona Hungariae, o nominałach 1, 2, 5 i 10 pengő. Sprzedano kilka millionów egzemplarzy tańszych nominałów, jednak seria uważana jest za bardzo wartościową, było duże zainteresowanie znaczkami również z zagranicy. Na każdym ze znaczków widzimy Matkę Boską, która w objęciach trzyma Jezusa z symbolem władzy. Matka Jezusa, po węgiersku Nagyboldogaszony (Najświętsza Maria Panna) nieprzypadkowo została patronką Węgier, ponieważ według legendy Święty Stefan, założyciel państwa węgierskiego, 15 sierpnia 1038 roku, nie mając potomków, ofiarował w opiekę swój kraj razem z jego ludem, biskupami i księżmi Matce Boskiej.
Miklós Horthy między 1920 a 1944 był regentem Węgier. W tym okresie znaczki pocztowe też odgrywały kluczową rolę w budowie jego kultu. Węgierska Poczta Królewska, począwszy od 1939 roku, wydała liczne znaczki o różnych nominałach, chcąc wesprzeć Narodowy Fundusz Lotniczy Miklósa Horthyego. Podstawowym celem Funduszu było wspieranie kształcenia, szkolenia lotniczego na Węgrzech. Wśród różnych znaczków tego okresu znajduje się jeden, który został wydany z okazji 20-letniej regentury Horthyego, na którym Miklós Horthy figuruje jako „generalissimus”.
Po drugiej wojnie światowej, po okupacji radzieckiej stały się modne tzw. „znaczki pamiątkowe”. Poczta Węgierska w 1950 wydała znaczek z okazji 100-lecia śmierci bohatera węgierskiej Wiosny Ludów – Józefa Zachariusza Bema (po węgiersku Bem apó). Znaczki o różnych nominałach miały jednakową grafikę, a nadruk „Za wolność” miał nieco ironiczną wymowę. W 1950 głową Węgierskiej Rzeczpospolitej Ludowej został Sándor Rónai, człowiek o orientacji proradzieckiej, który trzy dni po wybuchu rewolucji w 1956 w parlamencie węgierskim wygłosił przemówienie o tym, jak istotna jest wierność Związkowi Radzieckiemu.
W 1952 wydano znaczki z okazji 60 urodzin najbardziej znienawidzonego człowieka w kraju: Mátyása Rákosiego. Na tych znaczkach widać premiera, któremu dziewczyny i chłopcy ludu z uśmiechem na twarzy gratulują. Rákosi był tym człowiekiem, który rozbudował na Węgrzech totalitarną dyktaturę podobną do stalinowskiej. Jak wiadomo, w okresie Rákosiego wytoczono procesy wobec ponad miliona mieszkańców i co drugi z nich trafił do zakładu karnego. Więcej niż 40 000 z nich z powodów politycznych.
Przed zmianą ustroju propaganda komunistyczna jeszcze wiele razy pojawia się na znaczkach węgierskich z okazji jakiejś okrągłej rocznicy. W 1969 Poczta Węgierska wydała serię znaczków z okazji 50-lecia proklamacji Węgierskiego Kraju Rad, na której przedstawiono plakaty tamtych wydarzeń. Rok później pojawił się znaczek z okazji setnej rocznicy urodzin Lenina, a w 1972 znaczek z okazji 50-lecia istnienia Związku Radzieckiego, o nominale 1 forinta. Charakterystycznymi tematami tego okresu były również olimpiady oraz loty w kosmos. Poczta Węgierska wydała znaczek pamiątkowy z okazji pierwszego lądowania na Księżycu, a 20 czerwca 1969 na cześć udanego lotu Apollo 11. To wszystko miało szczególne znaczenie, ponieważ w 1980 Bertalan Farkas był pierwszym Węgrem, który poleciał w kosmos.
Pod koniec lat 80. już nie pojawiały się na znaczkach tematy ściśle związane z komunizmem. W ich miejsce pojawiały się coraz częściej zwierzęta, postacie z bajek lub znane budowle z Węgier.
Lata 90. charakteryzowały się poszukiwaniem dróg tożsamości, więc oprócz szlachetnych spraw i celów pojawiły się znaczki ze strojami ludowymi, tematami związanymi z kulturą. Pojawiła się między innymi seria znaczków z typowymi motywami węgierskimi, w dużym nakładzie. Charakterystyczne dla XX wieku znaczki popierające kult jednostki praktyczne zniknęły, jednak w 1993 Poczta Węgierska wydała znaczek pamiątkowy na cześć Józsefa Antalla, pierwszego wolno wybranego premiera, upamiętniający jego śmierć.
*
Wywiad ukazał się pierwotnie na portalu Katedry Hungarystyki Uniwersytetu Warszawskiego Magyazyn.pl.
Publikacja na portalu PolakWegier.pl za zgodą autora.
Zdjęcie główne: Thomas / Pixabay
